දවසක් මානසික රෝහලෙ පුද්ගලයෙක් බිත්තියකට කන තබාගෙන ශබ්දයක් එනවා වගෙ අහගෙන සිටියෙලු. මේක දැක්ක වෛද්යවරයා රෝගියා ලගට ලන්වී මොනවාද ඇහෙන්නේ යෙයි විපරම් කලේලු, මහත් ඔනෑකමින් සවන් දෙමින් සිටි පුද්ගලයා මෙසේ පැවසුවේලු "ඒක තමයි දොස්තර මහත්තය මමත් මේ අහගෙන හිටියෙ මොනවද ඇහෙන්නේ කියලා, කෝ මොනවත් ඇහෙන්නේ නෑනෙ".
මානසික රෝහල ගැන ගොඩක් කතාන්දර මම අහලා තියනවා, සමහර කතා හිනායන ඒවා, සමහර ඒව උපහාසාත්මක කතා, ඒත් මේවා ඇත්ත කතාද නැත්නම් හදපු කතාද කියල මමනම් දන්නෑ. මට හිතුනා අන්ගොඩ මානසික රෝහලෙ මම ලබපු අත්දැකීම් කිහිපයක් පොස්ට් එකක කොටන්න, මේවා සැබෑ ජීවිතයේ සැබැවින්ම සිද්දවෙච්ච හරිම අපූරු සිද්දි.
පලවෙනි සිද්දිය මගෙ යාලුවෙකුට සිද්ද උන එකක්, එයාලගෙ වොර්ඩ් එකෙ ඉදල තියනවා භින්නොන්මාදයට ලක්වෙච්චි ස්වාමින් වහන්ස කෙනෙකුයි, තවත් පොලිස් නිලදාරියෙකුයි. මෙම ස්වාමින් වහන්සෙ හිතාගෙන ඉන්නෙ එයා ලන්කාවෙ ජනාදිපති කියලා, අර පොලිස් නිලදාරියා හිතාගෙන ඉන්නෙ එතුමාගේ ප්‍රදාන ආරක්ශක නිලදාරියා කියලයි, මෙය ස්වාමින් වහන්ස යන යන තැන කිය කිය යනවා, "අපේ ජනාදිපතිතුමා එනවා පාර ඉඩ දෙන්න, ඔය ඉස්සරහින් ඉන්න කට්ටිය පැත්තකට වෙන්න" ආදී වශයෙන්, අපෙ මිතුරා තවත් රෝගියෙකු සමග කතාකර කර ඉන්න අතරෙ මෙමෙ දෙදෙනා ඔවුන් අතර නිතරම කැරකෙමින් අර වගේම කියමින් මිතුරාත් අර රොගියාත් අතරින් යන්න හැදුවාලු, වහාම අත ඉදිරියට දැමු මිතුරා "මෙහෙන් යන්න බැහැ පාර වහලා" යෙයි කීවාලු, වහාම ස්වාමින්වහන්ස දෙසට හැරුනු පොලිස් නිලදාරිය "හරි වැඩේනේ සර් සර්ට වැඩිය ලොක්කෙක් එනව.... පාර වහලා, අපි අනිත් පැත්තෙන් යමුයි" කියා හැරී ගියෙලු. මෙම සන්සිද්දිය shared delusion ලෙස හදුන්වනු ලබනවා.
දවසක් මට හම්බ උනා අවුරුදු 50ක 60ක විතර පුද්ගලයෙක්, ඔහුත් සමග මම පැය 2ක් පමන කතා කරා, ඔහු පුදුමාකාර දැනුමක් අති අයෙක්, ඔහු විශ්වාස කරන්නෙ ඔහු පිටසක් වල ජීවියෙක් කියලායි, පිටසක් වල ජීවින් ගැන හා වාර්තාවුනු සිද්දිගැන ඔහුගෙ දැනුම හරිම පුදුමාකරයි, ලගදීම ලෝක විනාශය සිදුවන බව විශ්වාස කරන ඔහු අවසාන විනිශ්ය ලබාදෙන (කතොලික අගමට අනුව) විනිශ්යයකරුවන් 7දෙනා අතරින් අයෙක් බවද අවසාන විනිශ්යේදී මට උදව්වක් කරන බවටත් පොරොන්දු උනා. මෙය religious delusion ලෙස හදුන්වනු ලබනවා.
ඔහු අවුරුදු 60ක පමන අයෙක්, ඉකුත් භීශන සමයෙ ජවිපෙ සාමජිකයෙකු වී කුප්‍රකට කොලබ විශ්ව විද්යාලයෙ වධ කදවුරේ වදයට ලක්වූ අයෙක්, නිතරම බය වී සිටින ඔහු, හීනෙන් බයවෙන බව අවට සිටි කට්ටියගෙන් මට දැනගන්න ලැබුනා. මම ඔහු සමග කතාකරමින් සිටින විට මුලින්ම ඔහු ඉතා හෙමින් මාත් සමග කතා කරමින් ඉදලා ක්‍රමයෙන් වෙනස් වන බවක් මට දැනුනා, ක්‍රමයෙන් ආවෙගශීලි වුන ඔහු ඔහුට පහර දීම ගැන මට බනින්න පටන් ගත්තා, ඔහු තවත් ආවෙගශීලි වී මට පහර දෙනතැනට එන්න ඉස්සල්ලා මම ඔහු ගැන තිබ්බ අවදානය අඩුකරා. වෙන රෝගියෙක් සමග කතාකරන්න පටන් ගත්තා. මෙය ඉතාමත් කලාතුරකින් සිදුවන දෙයක්, එනම් මානසික රෝගින් ඉතාමත් කලාතුරකින් තමයි පහරදීමට පෙලබෙන්නෙ, නමුත් මගෙ කුමක් හෝ වැරද්දක් නිසා ඔහු මා සමග ආවෙගශීලි උනා. මෙවනි වෙලාවට ගන්න ඔනෙ හොදම පියවර මම ඇරගත්ත නිසා ගුටිනොකා බේරුනා. මෙය phobic anxiety disorder නිසා ඇතිවූ තත්වයක්.
මානසික රෝහලෙ සිටින ලින්ගික පාලනයක් නැති රෝගීන් අපෙ කෙල්ලන් දෙස බලන්නේ ඉතාමත් කෑදරකමින්, එවිනි වෙලාවට අවදානයෙන් සිටියයුතු අතර සෑම විටම අවහිර නැති පිටවන මගක්(reachable exit) සූදානම් කර තබාගත යුතුයි. මෙය මානසික රෝගින් හා දරුනු අපරාදකරුවන් සමග වැඩකිරීමේදී අනුගමනය කරයුතු මූලික සන්කල්පයකි. දවසක් අප කන්ඩායමෙ එක කෙල්ලක් පෙන්වූ රෝගියෙක් "මට අරයගෙ .... මිරිකන්න හිතෙනවා" මට පවසා ඇත.
මානසික රෝහලෙ සිටින වැදගත්ම කොටසක් වන්නෙ දරුනු මානසික රෝග සහිත අපරාදකරූවනුයි. ඔවුන් වෙනම සැකසූ ආවරනය කරන ලද වාට්ටු තුල ප්‍රතිකාර ලබනවා. ලන්කාවෙ සුප්‍රසිද්ද ඝාතන කිහිපයකට චූදිතයන් කිහිප දෙනෙක්ද මෙහිදී හම්බ උනා. ඔවුන්ගෙ ස්භාවය විවිදාකාරයි, දරුනු පෙනුමක් ඇති කරගෙන ඉන්න අය වගේම, අහින්සක යැයි හැගෙන අයද සිටිනවා. දවසක් නඩුවකට පෙනීසිටීමට නියමිත් වූ රෝගියෙක් මගෙන් ඇසුවේ "සර් මගෙ ඇදුම ලස්සනයිද? ජජ් මේකට කැමතිවෙයිද" කියාය.
මානසික රෝහලෙ මම දැකපු අප්‍රසන්නම දෙය තමයි කරන්ට් අල්ලනවා කියා සාමන්ය වහරෙ හදුන්වන ප්‍රතිකාර ක්‍රමය. මෙය ගොඩක් රෝගවලට නිර්දෙශ කරනවා. මෙම ප්‍රතිකාරය ලබාදෙන සෑම රෝගියාම වගෙ මට කිව්වෙ "සර් ඊලග සැරේ මට කරන්ට් අල්ලන්ඩ දෙන්ඩ එපා කියලයි". එය එතරම් වේදනාකරී දෙයක්.
මානසික රෝගීනුත් අප වැනිම මිනිසුන් කොටස්ක් වන අතර, මනසේ වූ අසමබරතාවයක් නිසා ඒ තත්වයට පත්වූ අයවලුන්ය. අන් කවරෙකුටත් වඩා ඔවුන්ට කරුනාව අවශ්ය වන අතර ඉතාම කලාතුඅරකින් සමාජයට හානිකර වෙයි. මානසික් වෛදය ක්ශෙස්ත්‍රය කලාවකි, මානසිකත්වය අතින් වෙනස්වූ පුද්ගලයින් වෙනුවෙන් සිදුකරන උත්තම සේවයකි.
අප සායනික පුහුනුව අවසානයෙ අප ගුරුතුමා දුන් එකම අවවාදය වුනේ, මානසික රෝගීන් දෙස පිස්ස යැයි කියමින් වපර ඇහින් බලන්න එපා.........යන්නය.
ඔයාලට හිතෙන දෙයක් පහලින් කොටා යනවානම් අගේය....
